Historia Danii

Pierwsze wzmianki o Danii pochodzą z IX wieku. W X wieku Duńczycy przyjęli Chrześcijaństwo i rozpoczęli podbój Anglii. Na mocy Unii Kalmarskiej funkcjonującej w latach 1397-1523, Dania podporządkowała sobie Norwegię i Szwecję i osiągnęła dominującą w ówczesnych czasach pozycję.

X - XIII

Dania objęła Półwysep Jutlandzki, sąsiednie wyspy i południową część Półwyspu Skandynawskiego (Skania, Halland, Blekinge). W X–XI w. królowie duńscy kilkakrotnie narzucali zwierzchnictwo ziemiom norweskim, a w 1. połowie XI w. przejściowo opanowali również Anglię (Kanut Wielki).
W II połowie XII wieku Dania rozpoczęła ekspansję na południowe wybrzeża Morza Bałtyckiego — od ujścia Łaby po Estonię, ale zdobyte ziemie utraciła po klęsce 1227 pod Bornhöved. W 1346 roku Dania sprzedała Estonię Krzyżakom. Przy wzroście pozycji gospodarczej i kulturalnej Kościoła (1104 założenie arcybiskupstwa w Lund), a także możnowładztwa i rycerstwa.
W XI–XIV wieku dochodziło do osłabienia centralnej władzy królewskiej i rywalizacji między możnymi a Koroną. W XIII wieku wykształcił się parlament stanowy (Danehof), zdominowany przez możnych. Mimo niekorzystnego przebiegu rywalizacji z niemiecką Hanzą (1370 pokój w Strzałowie gwarantujący jej przywileje handlowe w Danii).

XIV

Od końca XIV wieku zaznaczył się wzrost wpływów duńskich w regionie. W 1380 roku doszło do unii personalnej z Norwegią, w 1389 również ze Szwecją, a 1397 zawarto unię kalmarską 3 państw skandynawskich, w której Dania usiłowała odgrywać główną rolę oraz wykorzystać swą pozycję do złamania supremacji gospodarczej Hanzy w Europie Północnej.

XVI - XVII

Mimo walk ze Szwedami unia przetrwała z przerwami do 1523 roku. W trwałym w związku z Danią pozostała Norwegia, w 1537 przekształcona w duńską prowincję. Ponadto w unii personalnej z Danią od 1460 był Szlezwik i Holsztyn.
W 1536 Chrystian III wprowadził luteranizm, a monarchia przejęła sekularyzowane dobra kościelne. Reformacja przyspieszyła rozwój duńskiej kultury narodowej. Liczne, długotrwałe i kosztowne wojny w okresie 1563–1660 o dominację polityczna i gospodarczą w basenie Morza Bałtyckiego, w których głównym rywalem była Szwecja, zakończyły się utratą przez Danię posiadłości na Półwyspie Skandynawskim oraz pozycji mocarstwa (1645 pokój w Brömsebro i 1658 w Roskilde).
Od przełomu XV i XVI wieku handel duński zmonopolizowała Holandia. Po klęskach wojennych 1660 wprowadzono monarchię dziedziczną (dotychczas formalnie elekcyjna) i władzę absolutną (Prawo Królewskie 1665). Udział w wojnie północnej 1700–21 przeciw Szwecji nie przyniósł spodziewanych korzyści.

Druga połowa XVIII w.

W II połowie XVIII w. wprowadzono reformy społeczne, gospodarcze i polityczne w duchu oświeconego absolutyzmu, m.in. w 1788 zniesiono poddaństwo chłopów, nastąpił też rozwój handlu zagranicznego, w tym kolonialnego, popieranego przez państwo i chronionego dzięki jego polityce neutralności wobec międzynarodowych konfliktów zbrojnych.

Pierwsza połowa XIX w.

Zbombardowanie Kopenhagi i zniszczenie okrętów duńskich 1801 i 1807 przez flotę brytyjską oraz udział Danii po stronie Francji w wojnach napoleońskich (1807–14) i blokadzie kontynentalnej doprowadziły do głębokiego kryzysu gospodarczego. Dania straciła Norwegię (pokój kiloński 1814; Dania zatrzymała posiadłości norweskie: Islandię, Wyspy Owcze, Grenlandii) i radykalnego spadku znaczenia na międzynarodowej arenie.
Powstanie ugrupowań liberalnych (po 1830) oraz założenie 1846 Towarzystwo Przyjaciół Chłopa zapoczątkowały proces organizowania się opozycji wobec rządów absolutnych. Przemiany przyspieszyła europejska Wiosna Ludów (1848).
W 1849 uchwalono liberalną konstytucję. Wzrost poczucia narodowego niemieckojęzycznej ludności Szlezwiku i Holsztyna oraz duńskie próby zniesienia politycznej odrębności Szlezwiku spowodowały konflikt zbrojny z ludnością niemiecką 1848 (z interwencją Prus) oraz wojnę 1864 Prus i Austrii z Danią zakończoną utratą obu księstw.

Druga połowa XIX w.

Po 1864 Dania skoncentrowała się na sprawach wewnętrznych, ściśle przestrzegając polityki neutralności. W 1866 zmiana konstytucji wzmocniła pozycję warstw najzamożniejszych, dając im przewagę w izbie wyższej parlamentu (Rigsdagu). Na scenie politycznej wykształciły się 2 rywalizujące ugrupowania: rządzące do 1901 konserwatywne Hojre [‘prawica’] oraz liberalne Venstre [‘lewica’], które przejęło rządy po wprowadzeniu 1901 zasady powoływania gabinetu mającego poparcie większości izby niższej parlamentu (Folketingu). Jednocześnie w 2. połowie XIX w. zaszły głębokie przemiany gospodarcze i społeczne: ekspansja hodowli, organizowanie się spółdzielczości wiejskiej, rozwój oświaty ludowej, industrializacja.

Lata 1915 - 1930

W 1915 dokonano demokratycznej nowelizacji konstytucji (powszechne prawa wyborcze, również dla kobiet). W czasie I wojny światowej Dania pozostała neutralna. W 1918 niepodległość uzyskała Islandia, pozostają jednak w unii personalnej z Danią. W 1920 w wyniku plebiscytu odzyskano północny Szlezwik. W 1920 Danię przyjęto do Ligi Narodów. Od 1924 najsilniejszą frakcję w parlamencie stanowili socjaldemokraci, którzy kierując rządami koalicyjnymi zapoczątkowali w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego (kontynuowane po II wojnie światowej) reformy społeczne i finansowe, zmierzające do budowy państwa bezpieczeństwa socjalnego.

Czasy II Wojny Światowej

Pokojowa i neutralna polityka zagraniczna i ostrożna postawa wobec III Rzeszy (1939 układ o nieagresji) nie zapobiegły inwazji niemieckiej IV 1940, która napotkała minimalny opór. Po wybuchu drugiej wojny światowej Dania ogłosiła neutralność. Mimo to od 1940 roku okupowana była przez wojska niemieckie.

Czasy powojenne

W 1945 Dania przystąpiła do ONZ. Po II wojnie świat. nawiązała bliską współpracę polityczną, gospodarczą i militarną z Zachodem. Została objęta planem Marshalla, a 1949 została współzałożycielem NATO. Tradycyjnie utrzymuje silne więzy ekonomiczne, kulturalne i polityczne z innymi z krajami skandynawskimi, od 1952 jest członkiem Rady Nordyckiej. 1959–72 należała do EFTA, od 1973 do EWG (od 1993 UE); nie wprowadziła jednak wspólnej waluty euro. Na mocy konstytucji z 1953 wprowadzono 1-izbowy parlament. W 1948 przyznano autonomię Wyspom Owczym, 1979 — Grenlandii; obowiązująca proporcjonalna ordynacja wyborcza, duża liczba partii politycznej zmuszają często do powoływania gabinetów koalicyjnych lub mniejszościowych; 1947–82 i 1993–2001 (z krótkimi przerwami) rządy sprawowały gabinety socjaldemokratyczne, okresowo w koalicji z liberałami lub radykałami, zaś 1982–93 i od 2001 rządziły mniejszościowe koalicje centroprawicowe oparte na konserwatystach i liberałach. W celu pobudzania gospodarki rządy w latach 90. próbowały łagodnie ograniczać rozbudowany system wydatków socjalnych. Dania poparła działania USA wobec Iraku: kontyngent duński uczestniczył w operacji obalenia reżimu Saddama Husajna (2003), a następnie wszedł w skład sił stabilizacyjnych.

			Lovetotravel Kontakt

Ważne: nasze strony wykorzystują pliki cookies